Icma.az
close
up
RU
Yalan xəbərlər...

Yalan xəbərlər...

Dezinformasiyalara qarşı necə mübarizə aparaq?

Yalnız Azərbaycan deyil, bütün dünya saxta, təxribatçı, yalan xəbərlərin yayılmasından əziyyət çəkir. Məlumdur ki, dezinformasiyalar, yayılması qadağan olan məlumatlar əsasən sosial şəbəkələr üzərindən asanlıqla tirajlanır. Təbii ki, oturuşmuş cəmiyyətlərdə, böyük, güclü dövlətlərdə feyk xəbərlərə inananlar az olur. Çünki həmin ölkələr təxribatçı, yalan informasiyaların ayaq aça bilməməsi üçün müvafiq əks mexanizm qurublar. Media ekspertlərinin qənaətinə görə, saxta xəbərlərin cəmiyyətlərdə yayılmasının qarşısını yalnız sağlam, böyük oxucu kütlələri olan, etimad göstərilən media qurumları ala bilər. Onların fikrincə, bu sahədə iş müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə qurulmalıdır. Belə ki, ciddi, doğru, yoxlanılmış xəbərlər yayan, dezinformasiyaları tez bir zamanda deşifrə edən saytların izləyicisinin, oxucusunun, qəzetlərin tirajının maksimuma çatdırılmasına nail olunmalıdır.

Sosial medianın riskləri...

Mövzunu “Yeni Azərbaycan”a şərh edən tanınmış telejurnalist, professor, Əməkdar jurnalist Qulu Məhərrəmli bildirib ki, internet texnologiyalarının sürətlə inkişaf etdiyi bir dönəmdə yanlış və saxta xəbərlərin daha çox şahidi olmağa başlamışıq. Onun sözlərinə görə, xüsusən də sosial mediada bəzən doğru ilə yalanın bir-birinə necə qarışdığının şahidi oluruq.

Professor qeyd edib ki, sosial media hər nə qədər informasiyanı sürətli bir şəkildə əlçatan etsə də, gətirdiyi risklər də göz önündədir: “Dezinformasiya yayanlar bunu bilərəkdən, düşünülmüş qaydada, hansısa məqsədlərə xidmət etmək üçün edirlər. Bunu bəzən məlumatsızlıqdan, kortəbii yayılan saxta məlumatlarla eyniləşdirirlər, ancaq bu, belə deyil. Dezinformasiyanın yayılması daha da təhlükəlidir, bunun arxasında bəzən hansısa siyasi məqsədlər də dura bilir. Xüsusən də, müharibə, təbii fəlakətlər kimi həssas dönəmlərdə biz bunun daha çox şahidi oluruq”.

Dünya təcrübəsi nə deyir?

Q.Məhərrəmlinin sözlərinə görə, media savadlılığı məqsəd və mahiyyət etibarı ilə auditoriyaya ötürülən, əldə olunan, oxunan, rast gəlinən informasiyanı dəyərləndirmək, qiymətləndirmək və onu tanımaq bacarığıdır: “Ona görə də Avropa ölkələrində, qardaş Türkiyədə hətta orta məktəblərin dərslik proqramına media savadlılığı adlı bölmə əlavə olunub və 10 ildən çoxdur ki, bu tədris olunur. Bunun əsas məqsədi informasiya aləmi ilə tanışlıqdır. KİV-də gedən müxtəlif xarakterli informasiyaların xarakterini, səciyyəsini, məqsədini, onun doğru olub-olmamasını aydınlaşdırmaq səriştəsidir. Media savadlılığı üçün ümumiyyətlə media aləmini, medianın əsas məhsulu olan məlumatların xarakterini, xəbər parametrlərini bilməliyik. Məsələn, oxucu xəbərin dolğun, doğru və yaxud dezinformasiya olmasını necə müəyyənləşdirməlidir? Həmin oxucuda xəbər parametrləri nədir, media qurumunun əsas məqsədi nədir, xəbər konkret mənbələrə əsaslanırmı, xəbər hansı məqsədi güdür, xəbərdə təbliğat çaları varmı, xəbərdə başqa niyyət varmı kimi müəyyən məlumatlar olmalıdır. Bunların hamısı incə məqamlar olduğuna görə, bunu orta məktəblərdə tədris edirlər. İnformatika dərsi keçirilir, informasiya azadlılğı ilə bağlı bunların hamısı bütöv bir şəkildə auditoriyaya təqdim olunur”.

Media savadlılığının əsasları...

Q.Məhərrəmli vurğulayıb ki, media savadlılığının iki aspekti var: “Birincisi, ümumi auditoriya, bütün vətəndaşlar və cəmiyyət üzvləri üçün lazım olan media savadlılığıdır. Yəni bizim media haqqında anlayışımız və medianın əsas məhsulu olan informasiya haqqında məlumatımızın olmasıdır. İkinci aspekt də media savadlılığının KİV-i, media qurumlarının özündə olan media savadlılığıdır ki, bu, sırf peşəkarlıq məsələsinə söykənir. Yəni, xəbərlərin doğru, mənbəyə əsaslanan, balanslı verilməsi, xəbər parametrlərinə əməl olunması, xəbərin suallarının doğru-dürüst bilinməsi, araşdırmaların düzgün aparılması. Bunların hamısı bütöv şəkildə media savadlılığının və medianın özündə olan savadlılığın əsasını təşkil edir”.

Çıxış yolu nədir?

Professor qeyd edib ki, saxta informasiyaya qarşı mübarizə aparmanın ən yaxşı yolu doğru-düzgün məlumatların yayılmasıdır: “İndi xüsusi proqramlar vasitəsilə şəkillərdən tutmuş yazılı məlumatlara qədər - bunların hamısının saxta olub-olmadığını müəyyənləşdirmək mümkündür. Süni intellekt bu məsələyə həm fayda verir, həm də ciddi problemlər yaradır. Ona görə də ümumi səviyyənin olması, jurnalistika qaydalarına əməl edilməsi çox önəmlidir ki, saxta xəbəri doğru xəbərdən ayıra bilək”.

Yeganə BAYRAMOVA

seeBaxış sayı:63
embedMənbə:https://yeniazerbaycan.com
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri